Przylaszczka Pospolita - Hepatica Nobilis

Przylaszczka pospolita to gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jaskrowatych. Występuje na terenie niemal całej Europy oraz na Dalekim Wschodzie. W Polsce tylko lokalnie jest rzadsza lub całkiem jej brak, poza tym należy do dość rozpowszechnionych gatunków w żyznych lasach liściastych. W wielu krajach jest uprawiana jako roślina ozdobna, w przeszłości była także stosowana jako roślina lecznicza. By ustrzec dzikie populacje przed zniszczeniem w związku ze zrywaniem kwiatów i wykopywaniem roślin, przylaszczka została objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

Cała roślina osiąga wysokość 15-20 cm.
Łodyga płytko pod ziemią tworzy krótkie, walcowate, ciemnobrunatne i silnie włókniste kłącze, okryte na szczycie łuskami. Z kątów łusek wyrastają liście oraz owłosione, czerwone lub brązowe głąbiki zakończone pojedynczymi kwiatami.
Liście częściowo zimozielone, skórzaste i długoogonkowe, tworzą przyziemną rozetę. Początkowo są biało owłosione lub białowełniste, z czasem stają się gładkie. Młode jasnozielone, z wiekiem robią się ciemnozielone z wierzchu, a od spodu mniej lub bardziej zabarwione na czerwono-fioletowo. Blaszka liściowa trójklapowa, całobrzega, u nasady sercowata.
Niebiesko-fioletowe kwiaty o średnicy 15-30 mm pojawiają się wczesną wiosną zanim rozwiną się liście na szypułkach wysokości 10 cm. Czasem mają barwę różową, rzadziej białą. Pojedyncze kwiaty podparte są trzema niewielkimi, jajowatymi i tępo zakończonymi, siedzącymi i złączonymi u nasady listkami , tworzącymi pozorny kielich. Listki te nie opadają, także podczas dojrzewania owoców. Okwiat przeważnie złożony z 5-6 barwnych listków. Kwiat ma wiele spiralnie ustawionych słupków oraz pręcików. o białych lub różowych nitkach. Słupki są omszone, zwieńczone krótkimi, prostymi szyjkami.

Przylaszczka uprawiana jest jako roślina ozdobna, przy czym ceniona jest ze względu na efektowne kwiaty, wczesne kwitnienie, dekoracyjne ulistnienie, bardzo dużą cienioznośność i odporność na inne niekorzystne warunki środowiska, a także z powodu długowieczności. W Polsce wciąż jest rzadko obecna w ofercie szkółek ogrodniczych z powodu trudności w rozmnażaniu. Stosowana w ogrodach skalnychlub w założeniach parkowych o charakterze leśnym, najlepiej w grupach. Tworzy efektowne kompozycje z innymi gatunkami kwitnącymi wiosną - cebulowymi, też z miłkiem wiosennym, zawilcami, fiołkiem wonnym.

Wymagania

Przylaszczka pospolita rośnie w lasach i zaroślach, chętnie na podłożu wapiennym lub obojętnym. Wymaga gleb gliniastych, próchnicznych, na lżejszych rośliny rosną słabiej, są jaśniejsze - żółtozielone i słabiej kwitną. Przylaszczki preferują stanowiska cieniste i półcieniste, świeże do suchych.

Rozmnażanie

Rośliny rozprzestrzeniają się za pomocą mrówek roznoszących owoce, w mniejszym zakresie za pomocą rozgałęziającego się i rozrastającego kłącza. Im starsze rośliny, tym większe formują kępy i obficiej kwitną, ze starych kęp wyrastać może ponad 20 kwiatów.

Rozmnaża się ją zwykle przez podział, ponieważ słabo wiąże nasiona, a dodatkowo w przypadku odmian o pełnych kwiatach rozmnażana z nasion nie zachowuje cech osobników macierzystych. Zaleca się wysiewać nasiona zaraz po ich dojrzeniu, do gleby wilgotnej w miejscu osłoniętym. W przypadku ich przechowywania - wymagają stratyfikacji - przez 3 tygodnie należy je przechowywać w temperaturze 0-5 °C. Kiełkowanie trwa od 1 do 12 miesięcy. Po pikowaniu siewek należy umożliwić im rozwój przez pierwszy rok w szklarni, dbając o ich ocienienie i zapewnienie stałej wilgotności. Wysadzać na stałe miejsce należy w końcu wiosny lub na początku lata. Podział roślin dojrzałych, najlepiej możliwie dużych kęp zaleca się wykonywać tuż przed rozpoczęciem kwitnienia - w końcu zimy lub bezpośrednio po kwitnieniu. Podzielone rośliny należy wysadzić od razu w miejsce docelowe.

Pielęgnacja

Przylaszczki preferują spokój, bardzo źle znoszą uszkodzenia korzeni, a po podziale rosną bardzo wolno. Z tego powodu zaleca się ich przesadzanie tylko w ostateczności.

Jest to roślina trująca w przypadku spożycia większej jej ilości. Zatrucia w wyniku spożycia są bardzo rzadkie z powodu piekącego smaku roślin. W przypadku spożycia następuje zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, żołądka i jelit, krwawa biegunka, omdlenia, czasem drgawki, w końcu niewydolność krążeniowa, oddechowa i zapalenie nerek z krwiomoczem i białkomoczem. W wyniku zatrucia może nastąpić nieodwracalne uszkodzenie nerek. W przypadku spożycia roślin konieczne jest płukanie żołądka, nie wolno prowokować wymiotów, podawać należy natomiast duże ilości płynów.